آشنایی با قرارداد مضاربه 2

آثار قرارداد مضاربه و انفساخ آن

آثار قرارداد مضاربه و انفساخ آن

وضعیت حقوقی عامل ( مضارب ) نسبت به سرمایه ؛

از آنجایی که عامل به عنوان وکیل مالک سرمایه متعهد است با سرمایه ی او تجارت و داد وستدی را انجام می دهد ، در نگهداری از سرمایه حکم امین را دارد. به این معنا که عامل بایستی در حفظ سرمایه و جلوگیری از تلف شدن آن بکوشد . به عبارت دیگر تعهد عامل در عقد مضاربه این است که وسایل تجارت را فراهم کند و در راه حفظ سرمایه و بهره برداری درست از آن کوشا باشد . حال اگر عاملی تمام تلاش خود را به کار گرفت ولی سودی از سرمایه حاصل نشد یا سرمایه تلف شد، او مسئولیتی نخواهد داشت. در چنین مواردی اگر مالک سرمایه مدعی باشد که عامل در تلف شدن سرمایه مقصر است او (مالک) موظف به اثبات تقصیر عامل است .

انفساخ مضاربه

همانطور که گفته شد مضاربه در زمره ی عقود جایز است یعنی هر یک از طرفین می توانند قرارداد را فسخ کنند. اما علاوه بر موارد اختیاری بهم زدن عقد ، گاه مضاربه خود به خود و بی آنکه نیازی به اراده ی یکی از طرفین یا شخص دیگری باشد منفسخ می شود که اصطلاحا به آن انفساخ گفته میشود .

این موارد عبارت است از …

1) به فوت هر یک از طرفین یا حجر یکی از طرفین ( حجر به این معناست که مثلا یکی از طرفین دیوانه شود یا سفیه شود یعنی عقل معاش خود را از دست بدهد و شایستگی تصرف در امور مالی خود را نداشته باشد . )

2)مفلس شدن مالک

مفلس شدن مالک به معنای ورشکسته شدن او است. در صورتی که مالک ورشکسته شود ادامه مضاربه به ضرر طلبکاران است؛ چرا که پس از ورشکستگی، فرد از تصرف در اموال خود ممنوع می شود و چون بخشی از سرمایه مالک در اختیار مضارب است که به نمایندگی از مالک تجارتی را انجام می دهد ، بایستی او نیز ممنوع از تصرف شود تا این سرمایه نیز ضمیمه ی سایر اموال مالک شود که بتواند پاسخگوی طلب طلبکاران شود و به همین دلیل است که ورشکستگی یکی از عواملی است که مضاربه خود به خود پایان می پذیرد .

در صورت ورشکستگی مالک ، عامل (مضارب) در زمره ی طلبکاران نمی باشد و به نسبت مال، مضارب شریک مالک است چرا که گفته شد به محض ایجاد سود، مضارب مالک آن می شود.

در پایان لازم است به این سوال پاسخ داده شود که اثر و نتیجه ی انفساخ مضاربه چیست ؟

انحلال عقد مضاربه چه در اثر اختیار یکی از طرفین باشد و چه در اثر عواملی که خود به خود باعث به هم خوردن عقد می شود، در گذشته اثری ندارد و اثرش نسبت به آینده است . بنابراین اگر تا زمان انفساخ قرارداد سودی حاصل شده باشد بر مبنای قرارداد بین طرفین تقسیم می شود . هم چنین با انفساخ مضاربه نمایندگی عامل در اداره ی سرمایه و تجارت پایان می پذیرد و او ناگزیر است در نخستین فرصت ممکن سرمایه و سود سهم مالک را به او بدهد.