قراردادهای استخدامی در نظام اداری کشور
در نظام استخدامی فعلی شاهد دو روش استخدامی هستیم، یکی شیوه استخدام دولتی و اداری که در حال حاضر عمدتاً در آموزش و پرورش، حوزه بهداشت و سلامت و نیز بانکها متمرکز شده و دیگری استخدام در بخش خصوصی، کارگاهها و کارخانجات است که قواعد و مقررات آن بر قوانین کار و تأمین اجتماعی استوار است به تبع آن دو صندوق بازنشستگی کشوری و صندوق تأمین اجتماعی نیز وجود دارد که از جایگاه ویژه‌ای برخوردارند
در نظام استخدامی فعلی شاهد دو روش استخدامی هستیم، یکی شیوه استخدام دولتی و اداری که در حال حاضر عمدتاً در آموزش و پرورش، حوزه بهداشت و سلامت و نیز بانکها متمرکز شده و دیگری استخدام در بخش خصوصی، کارگاهها و کارخانجات است که قواعد و مقررات آن بر قوانین کار و تأمین اجتماعی استوار است. به تبع آن دو صندوق بازنشستگی کشوری و صندوق تأمین اجتماعی نیز وجود دارد که از جایگاه ویژه‌ای برخوردارند.
طبق ماده ۴۵ قانون مدیریت خدمات کشوری سه نوع قرارداد استخدامی در دستگاهها و ادارات دولتی وجود دارد که شامل رسمی، پیمانی و خدماتی یا قرارداد کاری است.
کارمندان رسمی دولت
کارمندان رسمی دولت جهت بهکارگیری در مشاغل حاکمیتی استخدام میشوند و باید دارای شرایط خاص بوده و گزینشهای مربوطه را بگذرانند. مشاغل حاکمیتی به اموری گفته می‌شود که در آن تصمیمگیری و تصمیمسازی نقش داشته و فرد در امور جاری مملکتی اثرگذار بوده و موقعیت وی در پیشبرد اهداف اداری و دولتی مهم است. کارکنان رسمی از نظر نظام استخدامی مشمول قانون استخدام کشوری و قانون مدیریت خدمات کشوری هستند و از نظر پوشش بیمهای نیز مشمول صندوق بازنشستگی کشوری قرار دارند.
کارمندان پیمانی
مشمولان پیمانی به افرادی گفته می‌شود که بهموجب قرارداد به طور موقت برای مدت معین و کار مشخصی استخدام میشوند و از نظر نظام استخدامی مشمول آییننامه استخدام پیمانی و از نظر پوشش تأمین اجتماعی مشمول صندوق تأمین اجتماعی هستند. شرایط قرارداد پیمانی به جهت اینکه از نوع قراردادهای حقوق عمومی است، با اراده دولت قابل تغییر است اما بر اساس مقررات جدید، توافق طرفین (سازمان و مستخدم) بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. به عنوان نمونه در ماده 6 آییننامه استخدام پیمانی آمده است: فسخ قرارداد استخدام پیمانی توسط هر یک از طرفین آن با یک ماه اعلام قبلی امکانپذیر خواهد بود، مگر آن که مدت قرارداد کمتر در نظر گرفته شده باشد. همچنین طبق ماده 17 آییننامه مذکور در صورتی که مستخدم پیمانی به مدت 7 روز بدون اطلاع و بدون عذر موجه در محل خدمت حاضر نشود، دستگاه دولتی می‌تواند بدون رعایت یک ماه مهلت مقرر در ماده 6 از تاریخ ترک خدمت، قرارداد را فسخ کند. در نهایت اینکه با توجه به قانون مدیریت خدمات کشوری، کارمندان پیمانی از لحاظ حقوق و مزایا هیچ تفاوتی با کارمندان رسمی، به جز دغدغه امنیت شغلی، ندارند.
مدت قرارداد استخدام پیمانی
مدت قرارداد استخدام پیمانی یک سال است اما در مورد پستهای ثابت سازمان تخصصی و نیز پستهای موضوع تبصره 2 ماده 7 قانون تعدیل نیروی انسانی (منظور مشاغل پشتیبانی اداری و خدماتی است) حداکثر تا 10 سال قابل تمدید است. مرخصی برای یک مستخدم پیمانی در سال یک ماه است و نیز می‌تواند در هر سال با توافق رییس مربوطه یک ماه مرخصی بدون حقوق دریافت دارد. اما در هر سال می‌تواند 15 روز مرخصی استحقاقی را ذخیره کند. مستخدم پیمانی در صورت ابتلا به بیماریهایی که مانع انجام کار باشد و نیز زنان باردار از قانون حمایتهای مقرر تأمین اجتماعی برخوردارند.
حقوق و فوقالعادههای مستخدمان پیمانی که عدم اشتغال آنان به سبب بیماری باشد و در بیمارستان بستری نشوند تا سه روز توسط دستگاه مربوطه پرداخت می‌شود و مازاد بر سه روز حداکثر تا پایان قرارداد مشمول مقررات قانون تأمین اجتماعی است.
از کار افتادگی
هرگاه مستخدم پیمانی در حین انجام کار ناقص یا ازکارافتاده شود یا به سبب انجام وظیفه فوت کند، مستخدم یا بازماندگان وی طبق مقررات قانون تأمین اجتماعی از مستمری ازکارافتادگی یا بازنشستگی یا مستمری بازماندگان استفاده خواهند کرد.
مستخدم پیمانی نمیتواند در دو دستگاه دولتی استخدام شود. همچنین انتقال مستخدم پیمانی در سایر وزارتخانهها و موسسات دولتی ممنوع است و صرفاً برای انجام مأموریت موقت و نیز جابهجایی در واحدهای داخلی وزارتخانه مربوط و دورههای آموزشی یا کارآموزی مربوط به شغل، مجاز است.
کارکنان خدماتی
یک گروه از کارکنان در دستگاه‌های دولتی، امور خدماتی و پشتیبانی را در ادارات بر عهده دارند.
بر اساس بخشنامه مربوطه تعداد مشاغل این گروه تعیین شده است که شامل آرایشگر، خیاط، رختشوی، آشپز و…می‌شود. کارکنان خدماتی از نظر اداری و استخدامی مشمول قانون کار و از نظر بیمه مشمول قانون تأمین اجتماعی هستند.
پرسنل شرکتی
نوع دیگر از قراردادهایی که هنوز در برخی از دستگاه‌های اجرایی تنظیم می‌شود، قرارداد شرکتی است. به این نحو که چون با دستگاه اجرایی قرارداد نمی‌بندند، جزء کارمندان قراردادی تلقی نمیشوند، ولی با اداره همکاری می‌کنند. در واقع رابطه استخدامی آنها با یک شرکت پیمانکاری است که کارهای خدماتی اداره مانند امور دبیرخانه یا پذیرایی را تأمین می‌کند. معمولاً حقوق این پرسنل توسط نهاد اجرایی، به شرکت داده می‌شود و شرکت با کسر درصدی، باقیمانده را به کارمند یا به عبارتی به کارگران می‌دهد. در حال حاضر برنامه‌ای در دست است که رابطه قراردادی این قشر، به کار معین یا مشخص تبدیل شود.
قرارداد پژوهشی
به گزارش بخش فرهنگی قوهقضاییه، از جمله قراردادهای معمول در دستگاه‌های دولتی، قراردادهای پژوهشی است که بر اساس قوانین و مقررات جاری، محققان میتوانند در قالب قرارداد پژوهش با دستگاه‌های اداری همکاری کنند.
قراردادهای پژوهشی بستگی به طرح و پژوهشی دارد که انجام می‌شود و به طور قطع به صورت یک مبلغ برآورد پروژه و طرح تحقیقاتی است که مدت دارد و در طول آن تحت نظر ناظر به اجرا در میآید و سپس پرداخت انجام می‌شود. بنابراین پرداخت آن به صورت ماهانه منتفی است و بیشتر در قالب مراحل کار پرداخت می‌شود.
انواع قرارداد کار در شرکت‌های خصوصی
استخدام در بخش خصوصی تحت پوشش نظام استخدامی قانون کار است و از نظر تأمین اجتماعی نیز مشمول صندوق تأمین اجتماعی و قانون مربوطه است. اصل بر حاکمیت قانون کار بر کلیه فعالیتهای جاری است، مگر اینکه خلاف آن ثابت شود یا فرد مورد نظر طبق مقررات خاص مانند قضات، کارکنان مجلس شورای اسلامی و پرسنل نیروهای مسلح مشمول سیستم دیگری از نظر اداری و بازنشستگی باشد. بنابراین قانون کار و تامین اجتماعی از این نظر مقررات عام‌الشمول بهحساب میآیند.
قراردادهای این حوزه شامل موارد زیر هستند:
قرارداد کار دائمی
قرارداد کار دائمی که از آن به عنوان قرارداد غیرموقت نیز تعبیر می‌شود، زمانی برای پایان قرارداد ندارد یا در متن قرارداد به نامحدود بودن آن اشاره می‌شود. پایان قرارداد در این نوع استخدام منوط به احراز شرایط یا انجام ترتیباتی است و فسخ یکطرفه آن قانوناً امکانپذیر نخواهد بود. مواردی که باعث می‌شود قرارداد کار غیرموقت خاتمه پذیرد، عبارت از فوت، بازنشستگی یا ازکارفتادگی کارگر، استعفای کارگر بر اساس ترتیباتی که قانون مقرر کرده و نیز اخراج موجه کارگر یعنی اخراجی است که موجه بودن آن توسط هیات‌های حل اختلاف وزارت کار تایید شود.
قرارداد کار موقت
قرارداد کار موقت قراردادی است که خاتمه قرارداد در آن درج می‌شود و با پایان زمان آن، قرارداد خاتمه می‌یابد. در قرارداد موقت هیچ یک از طرفین تا پایان قرارداد مجاز به فسخ یک طرفه آن نیستند. همچنین تمدید چند باره قرارداد موقت، آن را به قرارداد دایم تبدیل نمیکند.
قرارداد کار معین
در قرارداد کار معین، انجام حجمی از کار تعهد می‌شود و با ایفای تعهد و پرداخت حق‌الزحمه توافقشده، قرارداد خاتمه می‌یابد. این نوع قرارداد موضوع تبصره ماده ۳۲ قانون مدیریت خدمات کشوری است که به دستگاه‌های اجرایی اجازه داده است تا سقف ۱۰ درصد سمت‌های سازمانی خود، با تأیید معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی ریاست‌جمهوری، در موارد خاص بدون ایجاد تعهد استخدامی، افرادی را به صورت ساعتی یا کار معین به کار گیرند. این قراردادها حداکثر باید یک ساله باشند. لازم به ذکر است که قرارداد کار ساعتی این تبصره، قراردادی است که افراد بر اساس ساعتهای کاری که انجام می‌دهند، حقوق و مزایایی را دریافت می‌کنند.
قرارداد کار آزمایشی
قرارداد کار آزمایشی در واقع قرارداد مقدماتی برای قرارداد غیر موقت است که زمینه را برای آشنایی و همکاری کارگر و کارفرما فراهم می سازد و زمانی را برای تفاهم در اختیار دو طرف قرار می‌دهد که این زمان، در صورت نظر مساعد دو طرف، تداوم خواهد یافت. بر اساس تبصره ماده 11 قانون کار فعلی، این نوع قرارداد برای کارگران ماهر حداکثر ۳ ماه و برای کارگر ساده یک ماه است و در طول مدت قرارداد هر یک از طرفین میتوانند قرارداد را فسخ کنند.
قرارداد کارآموزی
قرارداد کارآموزی یا آموزشی فقط با افراد بین ۱۵ تا ۱۸ سال سن منعقد می‌شود که این افراد را کارگر نوجوان مینامند. حداکثر مدت قرارداد با آنها سه سال است و کارگر نوجوان برای کار توأم با آموزش به استخدام در میآید.
برای کارگر نوجوان نیز باید حقوق و مزایای مقرر در قانون کار رعایت شود و حق بیمه‌اش نیز که از حداقل حقوق سال مربوطه نباید کمتر باشد، باید به سازمان تامین اجتماعی پرداخت شود.
نظام کاری آموزش همراه با کار، همان نظام استاد شاگردی است که در گذشته در کشور بسیار مرسوم بوده است.
منبع : روزنامه حمایتمطالب مرتبط
در صورتی که اجاره به صورت شفاهی تمدید شده باشد، در صورت صدور دستور تخلیه مستاجر چه اقدامی کند؟
گروه وکلای داداندیش
