شرایط تحقق شرکت در قتل
هرگاه گروهی از افراد در تحقق جرمی دخالت کنند، هر یک از آنها ممکن است بسته به نقشی که دارد، شریک یا معاون یا مرتکب جرم مستقل دیگری تلقی شود
هرگاه گروهی از افراد در تحقق جرمی دخالت کنند، هر یک از آنها ممکن است بسته به نقشی که دارد، شریک یا معاون یا مرتکب جرم مستقل دیگری تلقی شود.
در صورتی که بیش از یک نفر در ارتکاب جرمی مداخله داشته باشند، شرکت در جرم محقق می‌شود. به‌طور کلی هرگاه گروهی از افراد در تحقق جرمی دخالت کنند، هر یک از آنها ممکن است بسته به نقشی که دارد، شریک یا معاون یا مرتکبِ جرم مستقل دیگری تلقی شود.
البته چنین نیست که در همه جرایم شرکت در جرم امکان‌پذیر باشد. مثلاً اگر عده‌ای با هم در یک مهمانی مشروب الکلی بنوشند، عمل آنها شرکت در شرب خمر محسوب نمی‌شود. بلکه هر یک از آنها به‌طور مستقل مرتکب جرم مجزایی شده است.
گاهی ممکن است عوامل متعددی در قتل نقش داشته باشند، ولی دانستن این موضوع که کدام یک عامل مرگ بوده، نیازمند بررسی بیشتر است.
زمانی می‌توانیم شخصی را شریک در قتل محسوب کنیم که در رفتار اصلی جرم دخالت داشته و قتل به او هم منتسب باشد.
شریک باید در رفتار اصلی جرم نقش داشته باشد
هر کس که رفتار او به‌طور مستقیم (مانند چاقو زدن، شلیک کردن و…) یا غیرمستقیم (مانند شهادت دروغ دادن، مسموم کردن غذا و…) باعث سلب حیات مقتول شده، شریک در قتل است.
در این مرحله بین کسی که به‌طور مستقیم مثلاً با زدن چاقو کسی را به قتل رسانده، با کسی که به‌طور غیرمستقیم مثلا با مسموم کردن غذا مرتکب قتل شده است، تفاوتی وجود ندارد.
اگر کسانی بدون آن که خود در رفتار اصلی جرم دخالت داشته باشند، وقوع جرم را توسط دیگران تسهیل کنند و به مجرم برای ارتکاب جرم یاری برسانند، معاون جرم محسوب می‌شوند.
قتل باید مستند به رفتار همه شرکا باشد
فرض کنید چند نفر هر یک ضربه‌ای به عضوی از مقتول وارد کرده باشد. در این حالت اگر قتل در نتیجه «مجموع جراحات» باشد، همگی شریک در قتل هستند.
اما اگر با نظریه پزشکی قانونی مشخص شود ضربه‌ای که به «سر» فرد اصابت کرده، موجب مرگ او شده است، بدین ترتیب کسانی که به دست یا شکم مقتول شلیک کرده‌اند، قاتل محسوب نمی‌شوند و صرفاً برای همان جراحات مسئولیت دارند.
اگر شلیک در حالتی بوده که مقتول هنوز زنده بوده، شلیک‌کننده حسب مورد به قصاص عضو یا دیه محکوم می‌شود. اگر شلیک بعد از ضربه به سر باشد و در حالتی باشد که فقط آخرین رمق حیات در مقتول باقی مانده، به جنایت بر میت محکوم می‌شود.
شرکت در انواع قتل
همان‌طور که می‌دانیم قتل به سه نوع عمدی، شبه‌عمدی و خطای محض تقسیم می‌شود. بر این اساس، شرکت در قتل نیز بر سه نوع است:
الف. شرکت در قتل عمد: در این نوع قتل، همه شرکا قصد قتل دارند یا رفتاری انجام می‌دهند که نوعاً کشنده است؛ مانند ضربات چاقو، هل دادن از بلندی یا شهادت دروغ به‌طور عمدی که منتهی به اعدام یا قصاص فرد شود.
ب. شرکت در قتل غیرعمد: مانند این که اعضای تیم جراحی، با بی‌احتیاطی موجب مرگ بیمار شوند.
پ. شرکت در قتل خطای محض: مانند این که دو مجنون با حمله به فردی سبب قتل او شوند. در صورت مداخله شرکای متعدد ممکن است قتل نسبت به یکی از شرکا، عمد و نسبت به دیگری، شبه‌عمد یا خطای محض باشد.
مثلاً زمانی که فردی عمداً به همراه صغیر یا مجنون مرتکب قتل شود، جنایت صغیر و مجنون از نوع خطای محض است و جنایت فرد دیگر عمدی است.
همچنین اگر شخصی دیگری را از بلندی به دره‌ای پرت کند و شخص دیگری به اشتباه در هنگام شکار به او شلیک کند، جنایت فرد نخست، عمدی و دومی، غیرعمدی است.
مجازات شرکت در قتل
همه شرکا در قتل، به همان مجازات قاتل واحد محکوم می‌شوند. به‌طور مثال، اگر سه نفر مرتکب قتل عمدی شوند، هر سه نفر بعد از پرداخت مازاد دیه قصاص خواهند شد.
اگر اولیای دم به پرداخت دیه راضی شوند، هر کدام از شرکا یک‌سوم دیه را پرداخت خواهند کرد.
اگر قتل نسبت به یک نفر عمد باشد و نسبت به دیگری شبه‌عمد یا خطای محض، آن که مرتکب قتل عمد شده، با پرداخت مازاد دیه قصاص می‌شود و طرف دیگر به پرداخت نصف دیه و تعزیر محکوم می‌شود.
لازم به ذکر است که مجازات هر یک از شرکا در قتل می‌تواند متفاوت از سایرین باشد.
برای مثال، اگر یکی از شرکا از علل موجهه جرم یا عوامل رافع مسئولیت برخوردار باشد، ممکن است از مسئولیت بری شود یا مجازات متفاوتی داشته باشد.
علل مخففه یا علل مشدده مجازات نیز می‌تواند سبب کمتر یا بیشتر شدن مجازات هر یک از شرکا شود.
نکتهای که در این موضوع باید مورد توجه قرار داد، این است که از لفظ شریک نباید چنین پنداشت که همگی در زمان واحد، در مکان واحد، با قصد واحد یا با شناخت یکدیگر اقدام به قتل می‌کنند.
بلکه گاهی ممکن است شرکا کوچک‌ترین شناختی از یکدیگر نداشته باشند؛ مانند وقتی که فردی نوزادی را در خیابان رها می‌کند و شخص دیگری چندین ساعت بعد با ماشین به او برخورد کرده و سبب مرگش می‌شود.
همچنین این موضوع که رفتار یکی از شرکا برای وقوع قتل کافی است، تأثیری در مسئولیت سایرین ندارد؛ مثلاً در حالتی که شلیک گلوله به سینه سبب آسیب به ریه و قلب شده که در هر حال مرگ مقتول را به دنبال دارد و شخص دومی نیز مقتول را آتش می‌زند، هر دو نفر مسئول قتل هستند.
میزان تأثیر رفتار هر یک از شرکاء در وقوع جنایت به تصریح ماده ۱۲۵ قانون مجازات اسلامی در مسئولیت آنان موثر نخواهد بود؛ مثلاً اگر دو نفر مباشرتاً مرتکب قتل شوند و کارشناس اعلام کند که یک نفر ۳۰ درصد و نفر دیگر ۷۰ درصد در جرم مقصر بوده، هر دو نفر قاتل هستند. البته برای پرداخت دیه هر کدام به میزان تقصیر خود مسئول خواهند بود.
منبع : روزنامه حمایتمطالب مرتبط
جرم تهدید چه زمانی محقق می شود؟
شدیدترین مجازات قانونی برای جرایم مواد مخدر ، اعدام چه شرایطی دارد؟
گروه وکلای داداندیش
