بررسی آدم ربایی از منظر قانون
.jpg)
بررسی آدم ربایی از منظر قانون
گاهی اتفاق می‌افتد که برخی اشخاص برای رسیدن به هدف خاصی مانند دستیابی به پول، انتقام‌گیری، وادار کردن دیگری به انجام دادن کاری خاص و... شخصی را می‌ربایند. به این عمل هم در اصطلاح عامیانه و هم در ادبیات حقوقی، آدم‌ربایی گفته می‌شود.
آدم‌ربایی از گذشته‌های دور جرم بوده و همیشه مجازات سنگینی داشته است. در این نوشتار قصد داریم ضمن تعریف این جرم، پاره‌ای نکات مهم درباره آن را با شما در میان بگذاریم.
مطابق ماده ۶۲۱ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۷۵ و بند ب ماده یک قانون کاهش مجازات حبس تعزیری مصوب سال ۱۳۹۹، هرکس به‌قصد مطالبه وجه یا مال یا به‌قصد انتقام یا به هر منظور دیگر به عنف یا تهدید، شخصا یا توسط دیگری شخصی را برباید یا مخفی کند، به بیش از پنج تا 10 سال حبس و در غیر این صورت، یعنی اگر بدون عنف یا تهدید باشد، به بیش از دو تا پنج سال حبس محکوم خواهد شد.
در صورتی که سن مجنی‌علیه کمتر از پانزده سال تمام باشد یا ربودن توسط وسایل نقلیه انجام پذیرد یا به مجنی‌علیه آسیب جسمی یا حیثیتی وارد شود، مرتکب به حداکثر مجازات تعیین‌شده محکوم خواهد شد و در صورت ارتکاب جرایم دیگر به مجازات آن جرم نیز محکوم می‌شود.
رفتار فیزیکی لازم برای تحقق جرم آدم‌ربایی «ربودن» است
مطابق ماده ۶۲۱ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۷۵، رفتار فیزیکی لازم برای تحقق جرم آدم‌ربایی «ربودن» است.
ربودن به معنای «جابه‌جا کردن دیگری بدون رضایت وی، خواه به‌طور پنهانی یا به‌صورت علنی» است.
مطابق این تعریف دو شرط مهم برای تحقق جرم آدم‌ربایی عبارت از منتقل کردن دیگری از مکانی به مکان دیگر و نیز رضایت نداشتن شخص ربوده‌شده است.
با توجه به تعریف بالا، کارهایی مانند بستن در اتاق بر روی دیگری یا همراه کردن دیگری با خود با رضایت او، آدم‌ربایی محسوب نمی‌شود. اما صرف رضایت اولیه کسی در سوار شدن به خودروی دیگری در صورتی که راننده برخلاف میل مسافر تغییر مسیر دهد، موجب تحقق جرم آدم‌ربایی است. همینطور رضایتی که ناشی از فریب باشد یا مواردی که فرد ربوده‌شده به‌دلایلی مثل بی‌هوشی و خواب قادر نیست مخالفت خود را اعلام کند، در حکم عدم رضایت است. مانند این که کسی خود را راننده سرویس مدرسه جا بزند و کودکی با این تصور سوار اتومبیل شود و بدین ترتیب راننده کودک را با خود همراه سازد.
رفتار همراه با تهدید و عنف
هرگاه رباینده با تهدید و عنف باعث شود که قربانی از روی ترس ظاهرا مقاومت نکند و با او همراه شود، جرم آدم‌ربایی تحقق می‌یابد.
دادن وعده و وعید و ترغیب کردن شخص به همراهی با خود در صورتی که آن وعده انجام نشود، آدم‌ربایی محسوب نمی‌شود، مثل این که پسری با وعده ازدواج، دختر را با خود به شهر دیگری ببرد، اما بعدا از انجام وعده سر باز زند.
اشتباه در قربانی جرم
اگر رباینده در مورد هویت و ویژگی‌های شخصی که قصد ربودن او را دارد اشتباه کند و به‌عنوان مثال به‌جای دزدیدن فرزند یک فرد ثروتمند برای اخاذی از او، فرزند شخص فقیری را برباید، باز هم آدم‌ربایی تحقق می‌یابد.
صرف وجود رابطه سببی یا نسبی مانع ارتکاب آدم‌ربایی نیست
همچنین صرف وجود رابطه زوجیت یا رابطه سببی و نسبی مانع ارتکاب جرم آدم‌ربایی نمی‌شود.
لذا اگر زن یا مردی که از همسر خود متارکه کرده، طفل مشترک را که تحت حضانت طرف مقابل است برباید، مرتکب جرم آدم‌ربایی شده است.
مباشرت مجرم در ارتکاب جرم ضروری نیست
برای تحقق آدم‌ربایی، مباشرت مجرم در ارتکاب جرم ضرورت ندارد؛ یعنی لازم نیست رباینده شخصا قربانی را برباید، بلکه اگر این کار را «توسط دیگری» انجام دهد، مانند این که فرد دیوانه‌ای را ترغیب کند که کودکی را برباید، مجازات فاعل جرم برای او تعیین خواهد شد.
آدم‌ربایی یک جرم آنی است
آدم‌ربایی یک جرم آنی است؛ یعنی به‌محض این که رباینده فردی را می‌رباید، جرم محقق می‌شود و استمرار رفتار شرط نیست.
لذا اگر رباینده بعد از ربودن قربانی جرم، او را مخفی کند، جرم دیگری تحت عنوان جرم توقیف یا مخفی کردن غیرقانونی مرتکب شده است.
از لحاظ عنصر روانی، اولا آدم‌ربایی یک جرم عمدی است، بدین معنا که مرتکب باید «قصد ربودن انسان زنده‌ای را بر خلاف میل او» داشته باشد. بنابراین هر وقت کسی از وجود انسانی در صندوق عقب خودرو خود مطلع نباشد و خودرو را حرکت دهد، مرتکب جرم آدم‌ربایی نشده است.
ثانیا انگیزه مرتکب از ربودن موثر نیست، اگرچه داشتن انگیزه شرافتمندانه می‌تواند موجب تخفیف مجازات مرتکب شود.
اگر کسی شروع به ربودن دیگری کند، اما موفق به اجرای خواسته خود نشود، به مجازات شروع به جرم آدم‌ربایی محکوم می‌شود.
مثلا اگر شخصی که درصدد به زور سوار کردن دیگری به خودرو است، بر اثر مقاومت شخص مورد نظر ناکام بماند یا به محض این که راننده مسیر خود را به قصد ربودن مسافر تغییر دهد، با اقدام به‌موقع مسافر در بیرون پریدن از خودرو مواجه شود، عمل او در حد شروع به جرم تلقی می‌شود.
مجازات شروع به جرم آدم‌ربایی مطابق ماده ۱۲۲ قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۲ و با توجه به نوع آدم‌ربایی تعیین می‌شود.
مثلاً اگر شخصی مرتکب شروع به آدم‌رباییِ همراه با عنف و تهدید شود، به موجب بند ب ماده ۱۲۲ قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۲، به تحمل بیش از ۲ تا ۵ سال حبس محکوم می‌شود.
عوامل تشدیدکننده مجازات آدم‌ربایی
چند عامل موجب تشدید مجازات آدم‌ربایی می‌شود. این عوامل مطابق ماده ۶۲۱ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1375 عبارت از موارد زیر است:
یک- سن مجنی‌علیه کمتر از پانزده سال تمام شمسی باشد، خواه شخص ربوده‌شده دختر باشد یا پسر، و خواه رباینده علم به سن قربانی داشته باشد یا نه.
دو- ربودن با استفاده از وسیله نقلیه انجام شده باشد، اعم از این که آن وسیله، زمینی، دریایی یا هوایی باشد، و اعم از این که وسیله ربایش، موتوری یا غیرموتوری باشد. اما استفاده از حیوانات موجب تشدید مجازات نمی‌شود.
اگر رباینده پس از ربودن فرد، برای تغییر دادن مکان شخص ربوده‌شده از وسیله نقلیه استفاده کند، مشمول تشدید مجازات نمی‌شود، مگر این که این اقدام و ربایش اولیه کاملا در ادامه یکدیگر باشند؛ مثل این که رباینده طفلی را از کنار مدرسه بغل کند و پس از دقایقی، او را سوار بر اتومبیل کرده و بگریزد.
سه- رباینده آسیب جسمی یا حیثیتی به قربانی وارد آورد. فرقی نمی‌کند که آسیب واردشده به مجنی‌علیه ناشی از خود عملیات آدم‌ربایی باشد، مانند این که مجنی‌علیه در مقابل عملیات آدم‌ربایی مقاومت کند و آسیبی به او برسد یا این که آدم‌ربا به‌قصد اذیت و آزار مجنی‌علیه، آسیبی به او وارد کند.
اما لازم است که آسیب توأم یا در ارتباط با آدم‌ربایی باشد تا موجب تشدید مجازات شود. بنابراین اگر مجنی‌علیه در محل اختفای خود اقدام به خودکشی یا خودزنی کند، مجازات رباینده تشدید نمی‌شود.
اما اگر بر اثر مخفی کردن و عدم تغذیه صحیح، آسیبی به بزه‌دیده برسد، موجب تشدید مجازات خواهد بود.
همچنین ضرورتی ندارد که آسیب از سوی خود رباینده وارد شده باشد. به‌عنوان مثال اگر پس از مخفی کردن قربانی، اشخاص دیگری او را مورد تجاوز جنسی قرار دهند، مجازات رباینده به‌دلیل ورود آسیب حیثیتی (یعنی لطمه دیدن آبروی بزه‌دیده) تشدید می‌شود و متجاوزان نیز به مجازات جرم ارتکابی خود محکوم می‌شوند.
صورت‌های خاص آدم‌ربایی
قانونگذار بعضی از صورت‌های خاص آدم‌ربایی را به‌طور جداگانه بیان کرده که عبارت از موارد زیر است:
یک- ربودن نوزاد: مطابق ماده ۶۳۱ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1375 «هر کس طفلی را که تازه متولد شده است، بدزدد یا مخفی کند یا او را به‌جای طفل دیگری یا متعلق به زن دیگری غیر از مادر طفل قلمداد کند، به ۶ ماه تا ۳ سال حبس محکوم خواهدشد و چنانچه احراز شود که طفل مزبور مرده بوده است، مرتکب به ۱۰۰ هزار تا ۵۰۰ هزار ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد.»
دو- مخفی کردن اموات: مطابق ماده ۶۳۵ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی «هر کس بدون رعایت نظامات مربوط به دفن اموات، جنازه‌ای را دفن کند یا سبب دفن آن شود یا آن را مخفی کند، به جزای نقدی از ۱۰۰ هزار تا یک میلیون ریال محکوم خواهد شد.»
مرجع صالح برای رسیدگی به جرم
مرجع صالح برای رسیدگی به جرم آدم‌ربایی عادی به‌نحو مندرج در ماده ۶۲۱ بخش تعزیرات قانون مجازت اسلامی مصوب سال 1375، دادگاه کیفری دو است و در مواردی که مجازات قانونی این جرم کمتر از 10 سال حبس باشد، مانند آدم‌ربایی مندرج در ماده ۶۳۱، دادگاه کیفری دو صلاحیت رسیدگی دارد.
منبع : روزنامه حمایتمطالب مرتبط
گروه وکلای داداندیش
