وقف مراتع و جنگل ها
جنگل‌ها و مراتع قابلیت وقف شدن را ندارد؛ چون برابر اصل 45 قانون اساسی جنگل‌ها انفال محسوب می‌شوند و در اختیار حکومت اسلامی بوده و در ملکیت اشخاص خصوصی نمی‌باشد
صورتجلسه نشست قضائی
برگزار شده توسط استان مازندران/ شهر آمل
تاریخ برگزاری ۱۳۸۰/۰۳/۲۴
پرسش
آیا مراتع و جنگل‌ها وقف‌پذیر هستند؟
نظر هیئت عالی
نشست قضایی(5): نظر اقلیت نشست قضایی دادگستری آمل به جز استثنای قسمت اخیر نظریه، مورد تأیید است. از آن‌جا که به طور کلی انفال قابلیت وقف کردن ندارد قسمت اخیر نظر اقلیت قابل تأیید نیست.
نظر اکثریت
کلیه مراتع و جنگل‌هایی که تا قبل از اجرای قانون ملی شدن جنگل‌ها و مراتع در سال 1341 از سوی واقفین وقف شده‌اند و به وقف نیـز استمراراً عمل شده باشد مطابق اصل استصحاب به وقفیت باقی خواهد ماند؛ اما در صورتی‌که بعد از اجرای قانون مذکور مراتع و جنگل‌هایـی از سوی کسی وقف شـده باشد چنین وقفـی برابر ماده یک قانون ملی شـدن جنگـل‌ها و مراتع مصوب سال 1346 صحیح نیست.
نظر اقلیت
مطابق اصل 45 قانون اساسی انفال و ثروت‌های عمومی از قبیل جنگل‌ها و مراتع و بیشه‌های طبیعی در اختیار حکومت اسلامی است و برابر ماده 57 قانون مدنی شرط صحت هرگونه وقفی مالکیت قبلی واقف نسبت به عین موقوفه است. بنابراین، واقف باید مالک مالی باشد که وقف می‌کند و قاعده فقهی «لاوقف الا فی ملک» مؤید این ادعاست و ماده 10 آیین‌نامه اجرایی قانون ابطال اسناد فروش رقبات،آب و اراضی موقوفه مصوب سال 3/2/1374 در این خصوص چنین مقرر می‌دارد:«چنان‌چه تمام یا بخشی از اراضی قابل واگذاری واقع در حریم روستاهای موقوفات عامه در اجرای ماده 56 قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع مصوب سال 1346 به عنوان انفال اعلام شده باشد می‌باید حق بهره‌برداری آن توسط سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور به سازمان اوقاف و امور خیریه و متولیان واگذار شود» و در تبصره یک آن آمده است که اراضی مذکور در حکم موقوفه بوده و در حدود محدوده و حریم روستای موقوفه و بنا به درخواست سازمان اوقاف و امور خیریه واگذار خواهد شد. در هر حال با توجه به ظاهر مواد مذکور به نظر می‌رسد که ماده 10 آیین‌نامه فوق‌الاشعار با اصل 45 قانون اساسی در تعارض باشد و حال آنکه با کمی دقت در محتوای آنها ملاحظه می‌شود که ماده 10 آیین‌نامه قائل به استثنا شده است. با توجه به روح مواد بالا باید چنین گفت که اصولا جنگل‌ها و مراتع قابلیت وقف شدن را ندارد؛ چون برابر اصل 45 قانون اساسی جنگل‌ها انفال محسوب می‌شوند و در اختیار حکومت اسلامی بوده و در ملکیت اشخاص خصوصی نمی‌باشد؛لیکن به صورت استثنا اگر جنگل‌ها در حریم روستاها واقع شده و در زمان قبل از اجرای قانون ملی شدن جنگل‌ها توسط کسی وقف شده و عمل به وقف هم شده به وقفیت باقی خواهد ماند؛ اما اگر بعد از قانون مذکور وقف شده باشد و حتی سند مالکیت نیز به نام اداره اوقاف صادر شده باشد، برابر ذیل ماده یک قانون ملی شدن جنگل‌ها چنین وقفی صحیح نبوده و سند مذکور باید ابطال شود.
محسن رفعتی - وکیل متخصص دعاوی ملکی
منبع : نشست قضاییمطالب مرتبط
رای وحدت رویه شماره 1399-03-27 788 هیات عمومی دیوان عالی کشور
مسئولیت کیفری منابع طبیعی در سقوط درخت یا سرشاخه در پارک جنگلی
اساسنامه بنیاد مسکن انقلاب اسلامی
قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران
کمیسیون ماده(33) قانون حفاظت و بهره برداری از جنگل ها و مراتع
گروه وکلای داداندیش
